Najnowszy film Ryszarda Bugajskiego, twórcy wielokrotnie nagradzanych produkcji: „Przesłuchanie” i „Układ zamknięty” – „ZAĆMA”, opowiada o prawdziwej postaci Julii Brystygierowej – sadystycznej funkcjonariuszce UB, jednej z najbardziej niesławnych postaci powojennej Polski. Obok Marii Mamony, która zagrała główną rolę, zobaczymy m.in. Janusza Gajosa, Olgę Bołądź, Piotra Głowackiego, Małgorzatę Zajączkowską i Marka Kalitę.

…Druga połowa lat. 50. Julia Brystygierowa, zwana „Krwawą Luną”, to eks-funkcjonariuszka Ministerstwa Bezpieczeństwa. Tam, jako szefowa owianego złą sławą Departamentu V, osobiście i z sadystyczną zawziętością katowała więźniów politycznych. Słynęła z donosów do NKWD, nie oszczędzając swoich partyjnych towarzyszy. Teraz, szukając porady duchowej, ubiega się o prywatną audiencję u prymasa Stefana Wyszyńskiego. Zanim jednak dojdzie do spotkania z głową Kościoła, Brystygierowa będzie musiała przekonać do swoich racji oślepionego księdza i cierpiącą na kryzys wiary zakonnicę.

„Moim celem jest, by zewnętrzne wydarzenia stały się drugorzędne wobec tego, co dzieje się w psychice mojej bohaterki przeżywającej psychiczny kryzys. Stanęła ona na moralnym rozdrożu. Jeżeli chce odkupienia, musi potępić całe swe dotychczasowe życie, przyjąć zupełnie inną hierarchię wartości. Wspomnienia z przeszłości – prawdziwe i zmyślone – współczesne projekcje marzeń, przeplatają się ze sobą, nakładają na realne zdarzenia. Chodzi o to, by widz miał wrażenie, że „siedzi w głowie” bohaterki, by w jak największym stopniu mógł utożsamić się z nią, zrozumieć jej dramat, jej motywacje.” – Ryszard Bugajski, reżyser.

ROZMOWA ZE SCENARZYSTĄ I REŻYSEREM „ZAĆMY”: RYSZARDEM BUGAJSKIM (fragmenty)

- Dlaczego wybrał pan akurat tę bohaterkę? W polskiej historii na pewno jest niejedna postać, która drastycznie zmieniła swoje przekonania.

- Nie znalazłem drugiej podobnej osoby. Całe kierownictwo Ministerstwa Bezpieczeństwa, czyli ci, którzy byli bezpośrednio odpowiedzialni za terror, prześladowania, szykany do końca życia trzymali się swoich poglądów. Tłumaczyli, że musieli tak postępować, ponieważ wierzyli, że dzięki systemowi socjalistycznemu ludzkość będzie żyła szczęśliwie, zniknie nędza, wyzysk i nierówność. A że w trakcie wybili komuś zęby, czy wyrwali paznokcie… nie widzieli w tym nic złego. Brystygierowa mnie zafascynowała. Studiowała filozofię, zrobiła nawet doktorat i to nie byle gdzie, bo na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie wykładali najwybitniejsi wówczas filozofowie. Potem wyjechała do Paryża, studiowała na Sorbonie, ponoć pozowała dla Picassa, na co nie ma dowodów, ale są opowieści. Zastanowiło mnie, jaka musi być konstrukcja psychiczna osoby, która przy całej swojej inteligencji i szerokich horyzontach, postępowała tak, jak Brystygierowa. I dlaczego potem zaczęła poszukiwania metafizyczne? Wcześniej wierzyła tylko w materialną rzeczywistość.

- Część tego, co widzimy na ekranie to fikcja literacka, część to fakty. Jak wyglądał proces dokumentacji do filmu?

- Korzystałem z wielu źródeł, nie dam rady wymienić choćby połowy. Na pewno były to materiały SB, które są złożone w IPN. Teczka samej Brystygierowej nie ma w ogóle, bo została zniszczona. Ale dotarłem do donosów lub informacji na jej temat w innych dokumentach. Oglądałem też film Ignacego Szczepańskiego „Świat Luny”, w którym wypowiadają się ci, którzy ją osobiście znali - Włodzimierz Sokorski, Kazimierz Koźniewski, Zygmunt Kałużyński.

ZWIASTUN